Аллоҳ таоло: «Ва йўлга қодир бўлган кишилар зиммасида Аллоҳ учун мана шу уйни ҳаж-зиёрат қилиш бурчи бордир. Кимда-ким кофир бўлса (яъни Каъбани зиёрат қилиш фарз эканини инкор қилса), бас, албатта Аллоҳ бутун амаллардан беҳожат бўлган зотдир», (Оли Имрон сураси, 97-оят) деб айтган.
1290. Ибн Умар розияллоҳу анҳумодан ривоят қилинади:
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам:
«Ислом беш нарса устига қурилган. “Лаа илаҳа иллаллоҳ ва анна Муҳаммадан Расулуллоҳ” шаҳодатини айтиш, намозни адо қилиш, закот бериш, Байтуллоҳни ҳаж қилиш ва Рамазон рўзасини тутиш», дедилар.
Муттафақун алайҳ.
1290 - وَعَنِ ابْنِ عُمَرَ رَضِيَ اللهُ عَنْهُمَا: أَنَّ رَسُولَ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيهِ وَسَلَّمَ، قَالَ: «بُنِيَ الإسْلَامُ عَلَى خَمْسٍ: شَهَادَةِ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللهُ وَأَنَّ مُحَمَّداً رَسُولُ اللهِ، وَإِقَامِ الصَّلَاةِ، وَإِيْتَاءِ الزَّكَاةِ، وَحَجِّ البَيْتِ، وَصَوْمِ رَمَضَانَ». مُتَّفَقٌ عَلَيهِ [خ 8، م 16 وسبق 1091].
1291. Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам бизга хутба қилиб, «Эй одамлар! Сизларга ҳаж фарз қилинди, ҳаж қилинглар!» дедилар. Бир киши: «Ҳар йилими, эй Аллоҳнинг Расули?» деди. У зот жим қолдилар. У буни уч марта айтди. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Ҳа десам, вожиб бўлиб қолар эди, сизлар эса буни қила олмасдингиз», дедилар. Сўнгра шундай дедилар: «Сизларга айтмаган нарсам ҳақида сўраманглар! Сизлардан олдингилар айнан кўп савол бергани ва анбиёларига хилоф қилгани учун ҳалок бўлишган. Сизларга бир нима буюрсам, уни қила олганингизча қилинглар, сизларни бир нимадан қайтарсам, у нарсани қўйинглар».
Имом Муслим ривояти.
1291 - وَعَنْ أَبِي هُرَيْرةَ رَضِيَ اللهُ عَنْهُ قَالَ: خَطَبَنَا رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيهِ وَسَلَّمَ فَقَالَ: «يَا أَيُّهَا النَّاسُ؛ قَدْ فُرِضَ عَلَيْكُمُ الحَجُّ فَحُجُّوا» فَقَالَ رَجُلٌ: أَكُلَّ عَامٍ يَا رَسُولَ اللهِ؟ فَسَكَتَ، حَتَّى قَالَهَا ثَلَاثاً. فَقَالَ رَسُولُ الله صَلَّى اللهُ عَلَيهِ وَسَلَّمَ: «لَوْ قُلْتُ: نَعَمْ لَوَجَبَتْ، وَلَمَا اسـْتَطَعْتُمْ»، ثُمَّ قَالَ: «ذَرُونِي مَا تَرَكْتُكُمْ؛ فَإنَّمَا هَلَكَ مَنْ كَانَ قَبْلَكُمْ بِكَثْرَةِ سُؤَالِهِمْ، وَاخْتِلَافِهِمْ عَلَى أَنْبِيَائِهِمْ، فَإِذَا أَمَرْتُكُمْ بِشَيءٍ فَأْتُوا مِنْهُ مَا اسْتَطَعْتُمْ، وَإِذَا نَهَيتُكُمْ عَنْ شَيْءٍ فَدَعُوهُ». رَوَاهُ مُسْلِمٌ [1337].
1292. Яна у кишидан ривоят қилинади:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васалламдан: «Қайси амал афзал?» деб сўралди. Шунда у зот: «Аллоҳ ва Унинг Расулига иймон келтириш», дедилар. «Сўнг нима?» дейилди. У зот: «Аллоҳ йўлидаги жиҳод», дедилар. «Ундан сўнг нима?» дейилди. «Мабрур* ҳаж», дедилар».
Муттафақун алайҳ.
1292 - وَعَنْهُ قَالَ: سُئِلَ النَّبِيُّ صَلَّى اللهُ عَلَيهِ وَسَلَّمَ: أَيُّ العَمَلِ أَفْضَلُ؟ قَالَ: «إِيْمَانٌ بِاللهِ وَرَسُولِهِ» قِيلَ: ثُمَّ مَاذَا؟ قَالَ: «الجِهَادُ فِي سَبِيلِ اللهِ» قِيْلَ: ثُمَّ مَاذَا؟ قَالَ: «حَجٌّ مَبْرُورٌ». مُتَّفَقٌ عَلَيهِ [خ 26، م 83].
(الْمَبرُورُ) هُوَ الَّذِي لَا يَرْتَكِبُ صَاحِبُهُ فِيهِ مَعْصِيَةً.
1293. Яна у кишидан ривоят қилинади:
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг:
«Ким ҳаж қилиб, уят сўз айтмаса, фосиқлик қилмаса, худди онасидан янги туғилгандек бўлиб қайтади», деяётганларини эшитдим».
Муттафақун алайҳ.
1293 - وَعَنْهُ قَالَ: سَمِعْتُ رَسُولَ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيهِ وَسَلَّمَ يَقُولُ: «مَنْ حَجَّ فَلَمْ يَرْفُثْ، وَلَمْ يَفْسُقْ رَجَعَ كَيَومِ وَلَدَتْهُ أُمُّهُ». مُتَّفَقٌ عَلَيهِ [خ 1521، م 1350].
1294. Яна у кишидан ривоят қилинади:
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам:
«Умра (кейинги) умрагача иккаласи орасидагиларга каффоратдир. Мабрур ҳажнинг мукофоти эса фақат жаннатдир», дедилар».
Муттафақун алайҳ.
1294 - وَعَنْهُ أَنَّ رَسُولَ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيهِ وَسَلَّمَ، قَالَ: «العُمْرَةُ إِلَى العُمْرَةِ كَفَّارَةٌ لِمَا بَيْنَهُمَا، وَالحَجُّ الْمَبْرُورُ لَيْسَ لَهُ جَزَاءٌ إلَّا الجَنَّةَ». مُتَّفَقٌ عَلَيهِ [خ 1773، م 1349].
1295. Оиша розияллоҳу анҳодан ривоят қилинади:
«Эй Аллоҳнинг Расули! биз жиҳодни, амалларнинг энг афзали деб биламиз, жиҳод қилайликми?» деганларида, у зот: «Лекин жиҳоднинг афзали, мабрур (гуноҳ содир этилмаган) ҳаждир», дедилар.
Имом Бухорий ривояти.
1295 - وَعَنْ عَائِشَةَ رَضِيَ اللهُ عَنْهَا قَالَتْ: قُلْتُ يَا رَسُولَ اللهِ؛ نَرَى الجِهَادَ أَفضَلَ العَمَلِ، أَفَلَا نُجَاهِدُ؟ فَقَالَ: «لَكِنَّ أَفضَلُ الجِهَادِ حَجٌّ مَبْرُورٌ». رَوَاهُ البُخَارِيُّ [1520].
1296. Яна у кишидан ривоят қилинади:
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам:
«Арафа куничалик Аллоҳ бандани дўзахдан кўп озод қиладиган кун йўқ», дедилар».
Имом Муслим ривояти.
1296 – وَعَنْهَا: أَنَّ رَسُولَ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيهِ وَسَلَّمَ قَالَ: «مَا مِنْ يَوْمٍ أَكْثَرَ مِنْ أَنْ يَعْتِقَ اللهُ فِيهِ عَبْداً مِنَ النَّارِ مِنْ يَوْمِ عَرَفَةَ». رَوَاهُ مُسْلِمٌ [1348].
1297. Ибн Аббос розияллоҳу анҳумодан ривоят қилинади:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам:
«Рамазонда адо этилган умра ҳаж баробарида ёки мен билан ҳаж қилган баробарида бўлади», дедилар.
Муттафақун алайҳ.
1297 - وَعَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ رَضِيَ اللهُ عَنْهُمَا: أَنَّ النَّبِيَّ صَلَّى اللهُ عَلَيهِ وَسَلَّمَ قَالَ: «عُمْرَةٌ فِي رَمَضَانَ تَعْدِلُ حَجَّةً، أَوْ حَجَّةً مَعِي». مُتَّفَقٌ عَلَيهِ [خ 1863، م 1256/222].
1298. Яна у кишидан ривоят қилинади:
Бир аёл: «Эй Аллоҳнинг Расули, Аллоҳнинг ҳаж борасида бандалари зиммасидаги фарзи отамга у қартайиб, туяда ўтира олмайдиган бўлганида етди. Унинг номидан ҳаж қилсам бўладими?» деди. У зот: «Ҳа», дедилар.
Муттафақун алайҳ.
1298 – وَعَنْهُ: أَنَّ امْرَأَةً قَالَتْ: يَا رَسُولَ اللهِ؛ إِنَّ فَرِيضَةَ اللهِ عَلَى عِبَادِهِ فِي الحَجِّ أَدْرَكَتْ أَبِي شَيْخاً كَبِيراً، لَا يَثبُتُ عَلَى الرَّاحِلَةِ، أَفَأَحُجُّ عَنْهُ؟ قَالَ: «نَعَمْ». مُتَّفَقٌ عَلَيهِ [خ 1513، م 1334].
1299. Лақийт ибн Омир розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Бу киши Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам ҳузурларига келиб: «Отам кексайиб қолган, ҳажга ҳам, умрага ҳам, сафарга ҳам қодир эмас», деди. «Отангнинг номидан ҳаж ва умра қил», дедилар».
Абу Довуд ва Термизий ривояти. Термизий ҳасан, саҳиҳ, дедилар.
1299 - وَعَنْ لَقِيطِ بْنِ عَامِرٍ رَضِيَ اللهُ عَنْهُ: أَنَّهُ أَتَى النَّبِيَّ صَلَّى اللهُ عَلَيهِ وَسَلَّمَ فَقَالَ: إِنَّ أَبِي شَيْخٌ كَبِيرٌ لَا يَسْتَطِيعُ الحَجَّ، وَلَا العُمْرَةَ، وَلَا الظَعَنَ؟ قَالَ: «حُجَّ عَنْ أَبِيكَ وَاعْتَمِرْ» رَوَاهُ أَبُو دَاوُدَ، وَالتِّرْمِذِيُّ وَقَالَ: حَدِيثٌ حَسَنٌ صَحِيحٌ [د 1810، ت 930].
1300. Соиб ибн Язид розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Етти ёшимда, ҳажжатул вадоъда мени Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам билан бирга ҳаж қилдиришди».
Имом Бухорий ривояти.
1300 - وَعَنِ السَّائِبِ بْنِ يَزِيدَ رَضِيَ اللهُ عَنْهُ قَالَ: حُجَّ بِي مَعَ رَسُولِ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيهِ وَسَلَّمَ فِي حَجَّةِ الوَدَاعِ وَأَنَا ابْنُ سَبْعِ سِنِينَ. رَوَاهُ البُخَارِيُّ [1858].
1301. Ибн Аббос розияллоҳу анҳумодан ривоят қилинади:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам Равҳода карвонга дуч келдилар. «Бу одамлар ким?» дедилар. «Мусулмонлар», дейишди. «Сиз кимсиз?» дейишди. «Аллоҳнинг Расули», дедилар. Бир аёл гўдагини кўтариб, у зотга «Мана буники ҳам ҳаж бўладими?» деди. «Ҳа. Сенга эса ажр бўлади», дедилар».
Имом Муслим ривояти.
1301 - وَعَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ رَضِيَ اللهُ عَنْهُمَا، أَنَّ النَّبِيَّ صَلَّى اللهُ عَلَيهِ وَسَلَّمَ لَقِيَ رَكْباً بِالرَّوْحَاءِ فَقَالَ: «مَنِ القَوْمُ؟» قَالُوا: الْمُسْلِمُونَ، قَالُوا: مَنْ أَنتَ؟ قَالَ: «رَسُولُ اللهِ» فَرَفَعَتِ امْرَأَةٌ صَبِيّاً فَقَالَتْ: أَلِهَذَا حَجٌّ؟ قَالَ: «نَعَمْ وَلَكِ أَجْرٌ». رَوَاهُ مُسْلِمٌ [1336 وسبق برقم 186].
1302. Анас розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам уловда ҳаж қилдилар. Юклари ҳам ўша улов устида эди».
Имом Бухорий ривояти.
1302 - وَعَنْ أَنَسٍ رَضِيَ اللهُ عَنْهُ: أَنَّ رَسُولَ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيهِ وَسَلَّمَ حَجَّ عَلَى رَحْلٍ، وَكَانَتْ زَامِلَتَهُ. رَوَاهُ البُخَارِيُّ [1517].
1303. Ибн Аббос розияллоҳу анҳумодан ривоят қилинади:
«Укоз, Мажанна ва Зулмажоз жоҳилият давридаги бозорлар эди. (Ислом келгач) мавсумларда тижорат қилишни гуноҳ санайдиган бўлишди. Шунда: «(Ҳаж мавсумида тижорат қилишингизда) Парвардигорингиздан фазлу карам исташингизда сизлар учун ҳеч қандай гуноҳ йўқдир». (Бақара сураси, 198 оят) нозил бўлди».
Имом Бухорий ривояти.
1303 - وَعَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ رَضِيَ اللهُ عَنْهُمَا قَالَ: كَانَتْ عُكَاظُ وَمِجَنَّةُ، وَذُو الْمَجَازِ أَسْوَاقاً فِي الجَاهِلِيَّةِ، فَتَأَثَّمُوا أَنْ يَتَّجِرُوا فِي الْمَوَاسِمِ، فَنَزَلَتْ: {لَيْسَ عَلَيْكُمْ جُنَاحٌ أَنْ تَبْتَغُوا فَضْلًا مِنْ رَبِّكُمْ} [البقرة : 198] في مَوَاسِمِ الحَجِّ. رَوَاهُ البُخَارِيُّ [4519].