Баро ибн Озиб розияллоҳу анҳумодан ривоят қилинади
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам ўринларига кирсалар, ўнг тарафларини босиб ётардилар. Кейин: «Аллоҳумма, асламту нафсии илайка ва важжаҳту важҳии илайка ва фаввадту амрии илайка ва алжа’ту зоҳрии илайка, роғбатан ва роҳбатан илайка, лаа малжа’а ва лаа манжа минка иллаа илайка. Ааманту бикитаабикаллазии анзалта ва бинабиййикаллазии арсалта», дердилар.
(Маъноси: Аллоҳим, нафсимни Сенга таслим этдим. Ва юзимни сенга қаратдим. Ишимни Сенга топширдим. Сенинг неъматингга рағбат қилиб, ғазабингдан қўрқиб, Сенга суяндим. Сендан бошқа қочадиганим ҳам, нажот топадиганим ҳам йўқ. Нозил қилган китобларингга ва юборган пайғамбарларингга иймон келтирдим.)
Имом Бухорий мана шу лафз ила саҳиҳларининг одоб китобида ривоят қилдилар.
عَنِ الْبَرَاءِ بْنِ عَازِبٍ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمَا قَالَ: كَانَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَيهِ وَسَلَّمَ إِذَا أَوَى إِلَى فِرَاشِهِ نَامَ عَلَى شِقِّهِ الأَيْمَنِ، ثُمَّ قَالَ: «اللَّهُمَّ؛ أَسْلَمْتُ نَفْسِي إِلَيْكَ، وَوَجَّهْتُ وَجْهِي إلَيْكَ، وَفَوَّضْتُ أَمْرِي إِلَيْكَ، وَأَلجَأْتُ ظَهْرِي إلَيْكَ؛ رَغْبَةً وَرَهْبَةً إلَيْكَ، لَا مَلْجَأَ وَلَا مَنْجَى مِنْكَ إلَّا إلَيْكَ، آمَنْتُ بِكتَابِكَ الَّذِي أَنْزَلْتَ، وَنَبيِّكَ الَّذِي أَرْسَلْتَ». رَوَاهُ البُخَارِيُّ بِهَذَا اللَّفْظِ فِي (كِتَابِ الأَدَبِ) مِنْ صَحِيحِهِ [6315].
828. Яна ўша кишидан ривоят қилинади:
«Расулуллоҳ алайҳиссалом менга: «Агар ётоғингга борсанг, намозга таҳорат қилганингдек таҳорат ол, сўнг ўнг томонингга ёнбошлаб: «Аллоҳумма асламту нафсий илайка ва фаввазту амрий илайка ва алжа`ту зоҳрий илайк, роғбатан ва роҳбатан илайк, ла малжа`а ва ла манжа минка илла илайк, аманту бикитабикаллазий анзалта ва набиййикаллазий арсалта», деб айт. «(Ётишдан олдин) охирги айтадиганинг шу бўлсин», дедилар.
(Маъноси: Аллоҳим, нафсимни Сенга таслим этдим. Ишимни Сенга топширдим. Сенинг неъматингга рағбат қилиб, ғазабингдан қўрқиб, Сенга суяндим. Сендан бошқа қочадиганим ҳам, нажот топадиганим ҳам йўқ. Нозил қилган китобларингга ва юборган пайғамбарларингга иймон келтирдим.)
Муттафақун алайҳ.
828 - وَعَنْهُ قَالَ: قَالَ لِي رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيهِ وَسَلَّمَ: «إذَا أَتَيْتَ مَضْجَعَكَ فَتَوَضَّأْ وُضُوءَكَ لِلصَّلَاةِ، ثُمَّ اضْطَجِعْ عَلَى شِقِّكَ الأَيمَنِ، وَقُلْ..» وَذَكَرَ نَحْوَهُ، وَفِيهِ: «وَاجْعَلْهُنَّ آخِرَ مَا تَقُولُ» مُتَّفَقٌ عَلَيهِ [خ 6311، م 2710].
829. Оиша розияллоҳу анҳодан ривоят қилинади:
Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам кечалари ўн бир ракаат намоз ўқирдилар. Агар субҳ кирса, икки ракат енгил намоз ўқиб олардилар. Кейин муаззин келиб, (жамоат жам бўлди деб) айтгунича, ўнг томонларига ёнбошлаб турардилар.
Муттафақун алайҳ.
829 - وَعَنْ عَائِشَةَ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهَا قَالَتْ: كَانَ النَّبيُّ صَلَّى اللهُ عَلَيهِ وَسَلَّمَ يَصلِّي مِنَ اللَّيْلِ إحْدَى عَشْرَةَ رَكْعَةً، فَإذَا طَلَعَ الْفَجْرُ صَلَّى رَكْعَتَيْنِ خَفِيفَتَيْنِ، ثمَّ اضْطَجَعَ عَلَى شِقِّهِ الأَيْمَنِ حَتَّى يَجِيءَ الْمُؤَذِّنُ فَيُوذِنَهُ. مُتَّفَقٌ عَلَيهِ [خ 6310، م 736].
830. Ҳузайфа розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам тунда ётмоқчи бўлсалар, қўлларини ёноқларининг тагига қўяр, кейин: «Аллоҳумма, бисмика амууту ва аҳйаа», дердилар.
(Маъноси: Аллоҳим, Сенинг исминг билан тириламан ва ўламан.)
Уйғонганларида эса: «Ал‑ҳамду лиллааҳиллазии аҳйаанаа баъда маа амаатанаа ва илайҳин‑нушуур», дердилар».
(Маъноси: Бизни ўлдиргандан кейин тирилтирган Аллоҳга ҳамд бўлсин. Ва қайтиш Унгадир.)
Имом Бухорий ривояти.
830 - وَعَنْ حُذَيْفَةَ رَضِيَ اللهُ عَنْهُ قَالَ : كَانَ النَّبِيُّ صَلَّى اللهُ عَلَيهِ وَسَلَّمَ إِذَا أَخَذَ مَضْجَعَهُ مِنَ اللَّيْلِ وَضَعَ يَدَهُ تَحْتَ خَدِّهِ، ثُمَّ يَقُولُ: «اللَّهُمَّ؛ بِاسْمِكَ أمُوتُ وَأَحْيَا» وَإِذَا اسْتيْقَظَ قَالَ: «الحَمْدُ للهِ الَّذي أَحْيَانَا بَعْدَ مَا أَمَاتَنَا وَإِلَيهِ النُّشُورُ». رَوَاهُ البُخَارِيُّ [6314].
831. Яъиш ибн Тихфа ал-Ғифорий розияллоҳу анҳумодан ривоят қилинади:
Отам менга қуйидагиларни айтиб бердилар.
«Масжидда юзтубан ётсам, биров мени оёғи билан туртиб, «Бу – Аллоҳ азза ва жалланинг ғазабини келтирадиган ётиш», деди. Қарасам, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам тепамда турган эканлар».
Абу Довуднинг саҳиҳ иснод билан қилган ривоятлари.
831 - وَعَنْ يَعِيشَ بْنِ طِخْفَةَ الغِفَارِيِّ رَضِي اللهُ عَنْهُمَا قَالَ: قَالَ أَبِي: «بَيْنَمَا أَنَا مُضْطَجِعٌ فِي الْمَسْجِدِ عَلَى بَطْنِي إذَا رَجُلٌ يُحَرِّكُنِي بِرِجْلِهِ فَقَالَ: «إنَّ هَذِهِ ضِجْعَةٌ يُبْغِضُهَا اللهُ» قَالَ: فَنَظرْتُ؛ فَإذَا رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيهِ وَسَلَّمَ. رَوَاهُ أَبُو دَاوُدَ بِإِسْنَادٍ صَحِيحٍ [5040].
832. Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам шундай дедилар: «Ким бир жойга ўтириб, Аллоҳни зикр қилмаса, Аллоҳдан унга пушаймонлик келади. Ким бир жойга ётса-ю, Аллоҳни зикр қилмаса, Аллоҳдан унга пушаймонлик келади».
Абу Довуднинг ҳасан иснод билан қилган ривояти.
832 - وَعَنْ أَبِي هُرَيرَةَ رَضِيَ اللهُ عَنْهُ، عَنْ رَسُولِ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيهِ وَسَلَّمَ قَالَ: «مَنْ قَعَدَ مَقْعَداً لَمْ يَذْكُرِ اللهَ تَعَالَى فِيهِ كَانَتْ عَلَيِهِ مِنَ اللهِ تِرَةٌ، وَمَنِ اضْطَجَعَ مَضْجَعاً لَا يَذْكُرُ اللهَ تَعَالَى فِيهِ كَانَتْ عَلَيْهِ مِنَ اللهِ تِرَةٌ» رَوَاهُ أَبُو دَاوُدَ بِإِسْنَادٍ حَسَنٍ [4856].
«التِّرةُ» بِكَسْرِ التَّاءِ الْمُثَنَّاةِ مِنْ فَوقُ، وَهِيَ النَّقْصُ، وَقِيلَ: التَّبِعَةُ.
Чалқанча ётиш ва аврати очилиб қолишидан қўрқмаса бир оёғини иккинчиси устига қўйишнинг ҳамда чордона қуриб ҳамда чўккалаб ўтиришнинг жоизлиги ҳақида
بَابُ جَوَازِ الاِسْتِلْقَاءِ عَلَى القَفَا وَوَضْعِ إِحْدَى الرِّجْلَينِ عَلَى الأُخْرَى إِذَا لَمْ يَخَفِ انْكِشَافَ العَورَةِ، وَجَوَازِ القُعُودِ مُتَرَبِّعاً وَمُحْتَبِياً
Абдуллоҳ ибн Язид розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг масжидда чалқанча ётиб, бир оёқларини бошқасининг устига қўйиб ётганларини кўрганман».
Муттафақун алайҳ.
عَنْ عَبْدِ اللهِ بْنِ زَيدٍ رَضِيَ اللهُ عَنْهُمَا: أَنَّهُ رَأَى رَسُولَ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيهِ وَسَلَّمَ مُسْتَلْقِياً فِي الْمَسْجِدِ، وَاضِعاً إحْدَى رِجْلَيْهِ عَلَى الأُخْرَى. مُتَّفَقٌ عَلَيهِ [خ 475، م 2100].
834. Жобир ибн Самура розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам бомдодни ўқиб бўлгач, қуёш чарақлаб чиққунича чордана қуриб ўтирар эдилар».
Саҳиҳ ҳадис бўлиб, Абу Довуд ва бошқалар саҳиҳ санадлар билан қилган ривояти.
834 - وَعَنْ جَابِرِ بْنِ سَمُرَةَ رَضِيَ اللهُ عَنْهُ قَالَ: «كَانَ النَّبِيُّ صَلَّى اللهُ عَلَيهِ وَسَلَّمَ إذَا صَلَّى الْفَجْرَ تَرَبَّعَ في مَجْلِسِهِ حَتَّى تَطْلُعَ الشَّمْسُ حَسَناً» حَدِيثٌ صَحِيحٌ، رَوَاهُ أَبُو دَاوُدَ وَغَيْرُهُ بِأَسَانِيدَ صَحِيحَةٍ [د 4850، م 670/287، خز 757].
835. Ибн Умар розияллоҳу анҳумодан ривоят қилинади:
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг Каъбанинг саҳнида мана бундай қилиб икки қўллари билан эҳтибо қилиб ўтирганларини кўрдим».
Икки қўл билан эҳтибо қилиш «қурфусо» деб васф қилдилар.
Имом Бухорий ривояти.
835 - وَعَنِ ابْنِ عُمَرَ رَضِيَ اللهُ عَنْهُمَا قَالَ: رَأَيْتُ رَسُولَ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيهِ وَسَلَّمَ بِفِنَاءِ الكَعْبَةِ مُحْتَبِياً بِيَدَيْهِ هَكَذَا، وَوَصَفَ بِيَدِيِهِ الإحْتِبَاءَ، وَهُوَ القُرْفُصَاءُ. رَوَاهُ البُخَارِيُّ [6272].
836. Қойла бинт Махрама розияллоҳу анҳодан ривоят қилинади:
«Мен Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам тиззаларини қучоқлаб ўтирганларини кўрдим. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам ўта хокисор ўтирганларини кўриб қолиб, чўчиб кетганман».
Абу Довуд ва Термизий ривояти.
836 - وَعَنْ قَيْلَةَ بِنْتِ مَخْرمَةَ رَضِيَ اللهُ عَنْهَا قَالَتْ: رَأَيْتُ النَّبِيَّ صَلَّى اللهُ عَلَيهِ وَسَلَّمَ وَهُوَ قَاعِدٌ القُرْفُصَاءَ، فَلَمَّا رَأَيْتُ رَسُولَ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيهِ وَسَلَّمَ الْمُتَخَشِّعَ أُرْعِدْتُ مِنَ الفَرَقِ. رَوَاهُ أَبُو دَاوُدَ وَالتِّرْمِذِيُّ [د 4847، شما 127].
837. Шарид ибн Сувайд розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам олдимдан ўтдилар. Мен мана бундай қилиб, чап қўлимни орқамга қилиб, кафтимга таяниб ўтирган эдим. У зот: «Ғазабга учраганларнинг ўтиришига ўхшаб ўтирибсанми?» дедилар».
Абу Довуд саҳиҳ иснод билан ривоят қилдилар.
837 - وَعَنِ الشَّريدِ بْنِ سُوَيْدٍ رَضِيَ اللهُ عَنْهُ قَالَ: مَرَّ بِي رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيهِ وَسَلَّمَ وَأَنَا جَالِسٌ هَكَذَا، وَقَدْ وَضَعْتُ يَدِيَ اليُسْرَى خَلْفَ ظَهْرِي، وَاتَّكَأْتُ عَلَى أَلْيَةِ يَدِي فَقَالَ: «أَتَقْعُدُ قِعْدَةَ الْمَغْضُوبِ عَلَيهِمْ؟!» رَوَاهُ أَبُو دَاوُدَ بِإِسْنَادٍ صَحِيحٍ [4848].
Мажлис ва ҳамсуҳбатлар одоби
بَابٌ فِي آدَابِ الْمَجْلِسِ وَالجَلِيسِ
838. Ибн Умар розияллоҳу анҳумодан ривоят қилинади:
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам:
«Сизлардан бирортангиз зинҳор бир кишини ўрнидан турғизиб, унинг жойига ўтирмасин. Бунинг ўрнига сиғишиб ўтиринглар, силжинглар», деб айтдилар.
Ибн Умарнинг одатлари, бирор киши ўриндан туриб жой берса, у ерга ўтирмасдилар.
Муттафақун алайҳ.
838 - عَنْ ابْنِ عُمَرَ رَضِيَ اللهُ عَنْهُمَا قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيهِ وَسَلَّمَ: «لَا يُقِيِمَنَّ أَحَدُكُمْ رَجُلًا مِنْ مَجْلِسِهِ ثُمَّ يَجْلسُ فِيهِ، وَلَكِنْ تَوَسَعُّوا وَتَفَسَّحُوا» وَكَانَ ابْنُ عُمَرَ إِذَا قَامَ لَهُ رَجُلٌ مِنْ مَجْلِسِهِ لَمْ يَجِلِسْ فِيهِ. مُتَّفَقٌ عَلَيهِ [خ 6270، م 2177].
839. Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам:
«Сизлардан бирингиз ўз жойидан туриб, яна қайтиб келса, у ўшанга ҳақлидир», дедилар.
Имом Муслим ривояти.
839 - وَعَنْ أَبِي هُرَيرَةَ رَضِيَ اللهُ عَنْهُ: أَنَّ رَسُولَ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيهِ وَسَلَّمَ قَالَ: «إِذَا قَامَ أَحَدُكُمْ مِنْ مَجْلِسٍ ثُمَّ رَجَعَ إِلَيْهِ فَهُوَ أَحَقُّ بِهِ». رَوَاهُ مُسْلِمٌ [2179].
840. Жобир ибн Самура розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ҳузурларига келсак, келиб тўхтаган жойдан ўтирар эдик».
Абу Довуд ва имом Термизий ривоят қилдилар ва уни ҳасан ҳадис, дедилар.
840 - وَعَنْ جَابِرِ بْنِ سَمُرَةَ رَضِيَ اللهُ عَنْهُمَا قَالَ: «كُنَّا إذَا أَتَيْنَا النَّبِيَّ صَلَّى اللهُ عَلَيهِ وَسَلَّمَ جَلَسَ أَحَدُنَا حَيْثُ يَنْتَهِي». رَوَاهُ أَبُو دَاوُدَ، وَالتِّرْمِذِيُّ وَقَالَ: حَدِيثٌ حَسَنٌ [د 4825، ت 2725].
841. Абу Абдуллоҳ Салмон Форсий розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам:
«Бирор киши жума куни ғусл қилса, имкон қадар тозаланса, (соч-соқолини) мой билан мойласа ёки уйидаги хушбўй нарсадан суриб, сўнг (масжидга) чиқса ва икки кишининг ўртасидан оралаб ўтмаса, сўнгра насиб қилинганича намоз ўқиса, кейин имом сўзлаганда жим қулоқ солса, унинг бу (жума) билан нариги жума орасидагилари (гуноҳлари) албатта мағфират қилинади», дедилар».
Имом Бухорий ривояти.
841 - وَعَنْ أَبِي عَبْدِ اللهِ سَلْمَانَ الفَارِسِيِّ رَضِيَ اللهُ عَنْهُ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيهِ وَسَلَّمَ: «لَا يَغْتَسِلُ رَجُلٌ يَوْمَ الْجُمُعَةِ، وَيَتَطَهَّرُ مَا اسْتَطاعَ مِنْ طُهْرٍ، وَيَدَّهِنُ مِنْ دُهْنِهِ، أَوْ يَمسُّ مِنْ طِيبِ بَيْتِهِ، ثُمَّ يَخْرُجُ فَلَا يُفَرِّقُ بَيْنَ اثْنَينِ، ثُمَّ يُصَلِّي مَا كُتِبَ لَهُ، ثُمَّ يُنْصِتُ إِذَا تَكَلَّمَ الإمَامُ إلَّا غُفِرَ لَهُ مَا بَيْنَهُ وَبَيْنَ الْجُمُعَةِ الأُخْرَى». رَوَاهُ البُخَارِيُّ [883].
842. Амр ибн Шуъайб отасидан, отаси эса бобоси розияллоҳу анҳудан қилган ривоятда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам:
«(Бирга ўтирган) икки кишининг изнисиз уларнинг орасини ажратиш ҳеч кимга ҳалол бўлмайди», дедилар».
Абу Довуд ва Термизий ривояти. Термизий ҳасан ҳадис, дедилар.
Абу Довуднинг ривоятида:
«Икки кишининг ўртасига уларнинг изни билангина ўтирилади», бўлиб келган.
842 - وَعَنْ عَمْرِو بْنِ شُعَيْبٍ، عَنْ أَبِيهِ، عَنْ جَدِّهِ رَضِيَ اللهُ عَنْهُ: أَنَّ رَسُولَ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيهِ وَسَلَّمَ قَالَ: «لَا يَحِلُّ لِرَجُلٍ أَنْ يُفَرِّقَ بَيْنَ اثْنَيْنِ إِلَّا بِإِذْنِهِمَا». رَوَاهُ أَبُو دَاوُدَ، وَالتِّرْمِذِيُّ وَقَالَ: حَدِيثٌ حَسَنٌ [د 4845، ت 2752].
وَفِي رِوَايَةٍ لأَبِي دَاوُدَ: «لَا يُجلَسُ بَيْنَ رَجُلَيْنِ إِلَّا بِإِذْنِهِمَا» [4844].
843. Ҳузайфа ибн Ямон розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам ҳалқанинг ўртасига ўтириб олган кишини лаънатлаганлар».
Абу Довуд ҳасан иснод билан ривоят қилдилар.
Термизий Абу Мижлаздан қилган ривоятда эса: «Бир киши ҳалқанинг ўртасига ўтирган эди. Ҳузайфа: «Бу Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васаллам тиллари билан лаънатлангандир. Ёки кимки ҳалқанинг ўртасига ўтирса, Аллоҳ Муҳаммад алайҳиссалом тиллари билан лаънатлагандир», бўлиб келган.
843 - وَعَنْ حُذَيفَةَ بْنِ اليَمَانِ رَضِيَ اللهُ عَنْهُ: أَنَّ رَسُولَ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيهِ وَسَلَّمَ لَعَنَ مَنْ جَلَسَ وَسَطَ الْحَلْقَةِ. رَوَاهُ أَبُو دَاوُدَ بِإِسْنَادٍ حَسَنٍ [4826].
وَرَوَى التِّرْمِذِيُّ عَنْ أَبِي مِجْلَزٍ: أَنَّ رَجُلًا قَعَدَ وَسْطَ حَلْقَةٍ، فَقَالَ حُذَيْفَةُ: مَلْعُونٌ عَلَى لِسَانِ مُحَمَّدٍ صَلَّى اللهُ عَلَيهِ وَسَلَّمَ – أَوْ: لَعَنَ اللهُ عَلَى لِسَانِ محمدٍ صَلَّى اللهُ عَلَيهِ وَسَلَّمَ - مَنْ جَلَسَ وَسَطَ الْحَلْقَةِ. قَالَ التِّرْمِذِيُّ: حَدِيثٌ حَسَنٌ صَحِيحٌ [2753].
844. Абу Саид Худрий розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг «Мажлисларнинг энг яхшиси – кенг бўлганидир», деганларини эшитганман».
Абу Довуд саҳиҳ санад билан, имом Бухорий шартларига биноан ривоят қилдилар.
844 - وَعَنْ أَبِي سَعِيدٍ الْخُدْرِيِّ رَضِيَ اللهُ عَنْهُ قَالَ: سَمِعْتُ رَسُولَ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيهِ وَسَلَّمَ يَقُولُ: «خَيْرُ الْمَجَالِسِ أَوْسَعُهَا» رَوَاهُ أَبُو دَاوُدَ بِإِسْنَادٍ صَحِيحٍ عَلَى شَرْطِ البُخَارِيِّ [4820].
845. Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам:
«Ким мажлисда ўтирганида бефойда сўзи кўпайиб кетса, туришидан олдин: «Субҳаанакаллоҳумма ва биҳамдик, ашҳаду аллаа илааҳа илла анта, астағфирука ва атуубу илайк», деб айтса, ана шу мажлисда содир бўлган нарсалари кечирилади», дедилар.
(Маъноси: Аллоҳим, Сенга ҳамд айтиш ила Сени поклаб ёд этаман. Гувоҳлик бераманки, Сендан бошқа илоҳ йўқ. Сенга истиғфор айтиб, тавба қиламан).
Имом Термизий ривоят қилиб, ҳасан, саҳиҳ дедилар.
845 - وَعَنْ أَبِي هُرَيرَةَ رَضِيَ اللهُ عَنْهُ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيهِ وَسَلَّمَ: «مَنْ جَلَسَ فِي مَجْلِسٍ، فَكَثُرَ فِيهِ لَغَطُهُ، فَقَالَ قَبْلَ أَنْ يَقُومَ مِنْ مَجْلِسِهِ ذَلِكَ: سُبْحَانَكَ اللَّهُمَّ وَبِحَمْدِكَ، أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ، أَسْتَغْفِرُكَ وَأَتُوبُ إِلَيْكَ إِلاَّ غُفِرَ لَهُ مَا كَانَ فِي مَجْلِسِهِ ذَلِكَ». رَوَاهُ التِّرْمِذِيُّ وَقَالَ: حَدِيثٌ حَسَنٌ صَحِيحٌ [3433].
846. Абу Барза розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам мажлис охирида ўринларидан турмоқчи бўлсалар, «Субҳаанакаллоҳумма ва биҳамдик, ашҳаду аллаа илааҳа илла анта, астағфирука ва атуубу илайк», дер эдилар. Бир киши: «Эй Аллоҳнинг Расули, илгари ҳеч айтмаган сўзингизни айтяпсиз?» деган эди, «Мажлисда бўладиган хатоларга каффорат бўлади», дедилар».
Абу Довуд ривояти. Имом Ҳоким ҳам мана шу ҳадисни «Мустадрак» китобида Оиша розияллоҳу анҳодан ривоят қилиб, исноди саҳиҳ дедилар.
846 - وَعَنْ أَبِي بَرْزَةَ رَضِيَ اللهُ عَنْهُ قَالَ: كَانَ رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيهِ وَسَلَّمَ يَقُولُ بِآخَرَةٍ إذَا أَرَادَ أَنْ يَقُومَ مِنَ الْمَجْلِسِ: «سُبْحَانَكَ اللَّهُمَّ وَبِحَمْدِكَ، أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ، أَسْتَغْفِرُكَ وَأَتُوبُ إِلَيْكَ» فَقَالَ رَجُلٌ: يَا رَسُولَ اللهِ؛ إنَّكَ لَتَقُولُ قَوْلًا مَا كُنْتَ تَقُولُهُ فِيْمَا مَضَى؟! قَالَ: «ذَلِكَ كَفَّارَةٌ لِمَا يَكُونُ فِي الْمَجْلِسِ». رَوَاهُ أَبُو دَاوُدَ، وَرَوَاهُ الْحَاكِمُ أَبُو عَبْدِ اللهِ فِي «الْمُسْتَدْرَكِ» مِنْ رِوَايَةِ عَائِشَةَ رَضِيَ اللهُ عَنْهَا، وَقَالَ: صَحِيحُ الإسْنَادِ [د 4859، ك 1/496].
847. Ибн Умар розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам қуйидагича дуо қилиб, мажлисдан туриб кетардилар:
«Аллоҳуммақсим ланаа мин хошятика маа яҳуулу байнанаа ва байна маъсиятика ва мин тоатика маа тубаллиғунаа биҳи жаннатака ва минал яқийни маа юҳаввину ъалайнаа масоибад дуня. Аллоҳумма маттиъна биасмааъина ва абсооринаа ва қувватинаа маа аҳяйтанаа, важъалҳул воориса миннаа важъал са`рона ъалаа ман золаманаа вансурнаа ъалаа ман ъааданаа, валаа тажъал мусийбатанаа фий дийнинаа, валаа тажъалид дуня акбаро ҳамминаа валаа маблағо ъилминаа валаа тусаллит ъалайнаа ман лаа ярҳамунаа».
(Маъноси: «Аллоҳим, Сенга қилинадиган гуноҳ билан бизнинг орамизни тўсадиган қўрқувни ва жаннатингга етказадиган тоатингни ҳамда дунё мусибатларини бизга енгиллаштирадиган яқийнни (тўла ишончни) улуш қилиб бер. Аллоҳим, бизни тириклигимизда қулоғимиз, кўзимиз ва қувватимиз билан нафлантириб, уни бизга меросхўр қил (Яъни, вафот этгунимизча омонда қил). Ўчимизни бизга зулм қилганларга қарат! Душманларимиз зиёнига бизга нусрат бер. Мусибатимизни динимизда қилма. Дунёни энг катта ғамимиз ва охирги илмимиз қилма. Ва бизга раҳм қилмайдиганларни бизга бошлиқ этма».)
Имом Термизий ривоят қилиб, ҳасан ҳадис, дедилар.
847 - وَعَنْ ابْنِ عُمَرَ رَضِيَ اللهُ عَنْهُمَا قَالَ: قَلَّمَا كَانَ رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيهِ وَسَلَّمَ يَقُومُ مِنْ مَجْلِسٍ حَتَّى يَدْعُوَ بِهَؤُلَاءِ الدَّعَوَاتِ: «اللَّهُمَّ؛ اقْسِمْ لَنَا مِنْ خَشْيَتِكَ مَا يَحُولُ بَيْنَنَا وَبَينَ مَعْصِيَتِكَ، وَمِنْ طَاعَتِكَ مَا تُبَلِّغُنَا بِهِ جَنَّتَكَ، وَمِنَ اليَقِينِ مَا يُهَوِّنُ عَلَيْنَا مَصَائِبَ الدُّنْيَا، اللَّهُمَّ مَتِّعْنَا بِأَسْمَاعِنَا وَأَبْصَارِنَا وَقُوَّتِنَا مَا أَحْيَيْتَنَا، وَاجْعَلْهُ الوَارِثَ مِنَّا، وَاجْعَلْ ثَأْرَنَا عَلَى مَنْ ظَلَمَنَا، وَانْصُرْنَا عَلَى مَنْ عَادَانَا، وَلَا تَجْعَلْ مُصِيبَتَنَا فِي دِينِنَا، وَلَا تَجْعَلِ الدُّنْيَا أَكْبَرَ هَمِّنَا، وَلَا مَبْلَغَ عِلْمِنَا، وَلَا تُسَلِّطْ عَلَيْنَا مَنْ لَا يَرْحَمُنَا». رَوَاهُ التِّرْمِذِيُّ وَقَالَ حَدِيثٌ حَسَنٌ [3502].
848. Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам шундай дедилар: «Қай бир қавм бирор мажлисдан Аллоҳни зикр қилмай туриб кетса, эшакнинг ўлиги устидан тургандек бўлади, (Қиёмат куни) бу уларга ҳасрат бўлади».
Абу Довуд саҳиҳ иснод билан ривоят қилдилар.
848 - وَعَنْ أَبِي هُرَيرَةَ رَضِيَ اللهُ عَنْهُ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيهِ وَسَلَّمَ «مَا مِنْ قَوْمٍ يَقُومُونَ مِنْ مَجْلِسٍ لَا يَذْكُرُونَ اللهَ تَعَالَى فِيهِ إِلَّا قَامُوا عَنْ مِثْلِ جِيفَةِ حِمَارٍ، وَكَانَ لَهُمْ حَسْرَةً». رَوَاهُ أَبُو دَاوُدَ بِإِسْنَادٍ صَحِيحٍ [4855].
849. У кишидан ривоят қилинади:
Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам:
«Бирор қавм бир мажлисда ўтириб, Аллоҳ таолони зикр қилмаса, Набийларига салавот айтишмаса, унга ҳам пушаймонлик етади. Агар уларни, хоҳласа азоблайди хоҳласа, кечиради», дедилар.
Термизий ривоят қилиб, ҳасан ҳадис, дедилар.
849 – وَعَنْهُ، عَنِ النَّبِيِّ صَلَّى اللهُ عَلَيهِ وَسَلَّمَ قَالَ: «مَا جَلَسَ قَومٌ مَجْلِساً لَمْ يَذْكُرُوا اللهَ تَعَالَى فِيهِ، وَلَمْ يُصَلُّوا عَلَى نَبِيِّهِمْ فِيهِ إِلَّا كَانَ عَلَيْهِمْ تِرَةٌ، فَإِنْ شَاءَ عَذَّبَهُمْ، وَإِنْ شَاءَ غَفَرَ لَهُمْ». رَوَاهُ التِّرْمِذِيُّ وَقَالَ حَدِيثٌ حَسَنٌ [3380].
850. Яна у кишидан ривоят қилинади:
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам шундай дедилар: «Ким бир жойга ўтириб, Аллоҳни зикр қилмаса, Аллоҳдан унга пушаймонлик келади. Ким бир жойга ётса-ю, Аллоҳни зикр қилмаса, Аллоҳдан унга пушаймонлик келади».
Абу Довуд ривояти.
850 – وَعَنْهُ، عَنْ رَسُولِ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيهِ وَسَلَّمَ قَالَ: «مَنْ قَعَدَ مَقْعَداً لَمْ يَذْكُرِ اللهَ تَعَالَى فِيهِ كَانَتْ عَلَيهِ مِنَ اللهِ تِرَةٌ، وَمَنِ اضْطَجَعَ مُضْطَجَعاً لَا يَذْكُرُ اللهَ تَعَالَى فِيهِ كَانَتْ عَلَيْهِ مِنَ اللهِ تِرَةٌ». رَوَاهُ أَبُو دَاوُدَ [4856].
وَقَدْ سَبَقَ قَرِيبًا، وَشَرَحْنَا «التِّرَةَ» فِيهِ [برقم 832].
Туш ва унга тааллуқли нарсалар
Аллоҳ таоло: «Унинг оятларидан (яна бири) — кечаси ва кундузи ухлашларингиздир» (Рум сураси, 23-оят), деб айтган.
بَابُ الرُّؤْيَا وَمَا يَتَعَلَّقُ بِهَا
قَالَ اللهُ تَعَالَى: {وَمِنْ آيَاتِهِ مَنَامُكُمْ بِاللَّيْلِ وَالنَّهَارِ}.
851. Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламни:
«Нубувватликдан ҳеч нарса қолмади. Фақат башорат берувчи нарсалар қолади, холос», деганларида, саҳобалар: «Башорат берувчи нарсалар нима?» дейишди. Шунда у зот: «Яхши туш», деб айтганларини эшитдим.
Имом Бухорий ривояти.
851 - وَعَنْ أَبِي هُرَيرَةَ رَضِيَ اللهُ عَنْهُ قَالَ: سَمِعْتُ رَسُولَ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيهِ وَسَلَّمَ يَقُولُ: «لَمْ يَبْقَ مِنَ النُبُوَّةِ إِلَّا الْمُبَشِّرَاتُ» قَالُوا: وَمَا الْمُبَشِّرَاتُ؟ قَالَ: «الرُّؤْيَا الصَّالِحَةُ». رَوَاهُ البُخَارِيُّ [6990].
852. Яна у кишидан ривоят қилинади:
Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам:
«Қачон охир замон яқин келса, мўминнинг туши камдан-кам ёлғон бўлади. Ва мўминнинг туши нубувватнинг қирқ олти бўлагидан бир қисмидир», дедилар.
Муттафақун алайҳ.
Бошқа ривоятда: «Туши ростларингиз сўзи ростларингиздир», дейилган.
852 – وَعَنْهُ: أَنَّ النَّبِيَّ صَلَّى اللهُ عَلَيهِ وَسَلَّمَ قَالَ: «إذَا اقتَربَ الزَّمَانُ لَمْ تَكَدْ رُؤْيَا الْمُؤْمِنِ تَكْذِبُ، وَرُؤْيَا الْمُؤْمِنِ جُزْءٌ مِنْ سِتَّةٍ وَأَرْبَعِينَ جُزْءاً مِنَ النُّبُوَّةِ». مُتَّفَقٌ عَلَيهِ [خ 7017، م 2263].
وَفِي رِوَايَةٍ: «وَأَصْدَقُكُمْ رُؤْيَا: أَصْدَقُكُمْ حَدِيثاً».
853. Яна у кишидан ривоят қилинади:
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам:
«Ким мени тушида кўрса, тез фурсатларда уйғоқ ҳолатида ҳам кўради. Ёки гўё уйғоқликда мени кўрибди. Шайтон менинг қиёфамга кира олмайди», дедилар.
853 - وَعَنْهُ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيهِ وَسَلَّمَ: «مَنْ رَآنِي فِي الْمَنَامِ فَسَيَرَانيِ فِي الْيَقَظَةِ - أَوْ لَكَأَنَّمَا رَآنِي فِي اليَقَظَةِ - لَا يَتَمَثَّلُ الشَّيْطَانُ بِي». مُتَّفَقٌ عَلَيهِ [خ 6993، م 2266/11].
854. Абу Саид ал-Худрий розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васалламнинг шундай деганларини эшитганман: «Бирортангиз ўзи ёқтирган тушни кўрса, у фақат Аллоҳдандир, бунинг учун Аллоҳга ҳамд айтсин ва уни айтиб бераверсин.
(Бошқа ривоятда: «Яхши кўрган кишисига сўзлайверсин»).
Агар ундан бошқа, ўзи ёқтирмаган тушни кўрса, у шайтондандир. Шунинг учун унинг ёмонлигидан паноҳ сўрасин ва уни ҳеч кимга айтмасин, шунда унга зарар қилмайди».
Муттафақун алайҳ.
854 - وَعَنْ أَبِي سَعِيدٍ الخُدْرِيِّ رَضِيَ اللهُ عَنْهُ: أَنَّهُ سَمِعَ النَّبِيَّ صَلَّى اللهُ عَلَيهِ وَسَلَّمَ يَقُولُ: «إِذَا رَأَى أَحَدُكُمْ رُؤْيَا يُحِبُّهَا فَإنَّمَا هِيَ مِنَ اللهِ، فَلْيَحْمَدِ اللهَ عَلَيْهَا، وَلْيُحُدِّثْ بِها - وَفِي رِوَايَةٍ: فَلَا يُحَدِّثْ بِهَا إِلَّا مَنْ يُحِبُّ - وَإِذَا رَأَى غَيْرَ ذَلِكَ مِمَّا يَكْرَهُ فَإِنَّمـَا هِيَ مِنَ الشَّيْطَانِ، فَلْيَسْتَعِذْ مِنْ شَرِّهَا، وَلَا يَذْكُرْهَا لأَحَدٍ؛ فَإِنَّهَا لَا تَضُرُّهُ». مُتَّفَقٌ عَلَيهِ [خ 6985، م 2261/4].
855. Абу Қатода розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам шундай дедилар: «Солиҳ туш (бошқа ривоятда яхши туш) Аллоҳдан, ёмон туш шайтондандир. Ким ўзи ёқтирмаган нарсани кўрса, чап томонига уч марта туфласин ва шайтондан паноҳ тиласин, шунда унга зарар қилмайди».
Муттафақун алайҳ.
855 - وَعَنْ أَبِي قَتَادَةَ رَضِيَ اللهُ عَنْهُ قَالَ: قَالَ النَّبِيُّ صَلَّى اللهُ عَلَيهِ وَسَلَّمَ: «الرُّؤْيَا الصَّالِحَةُ - وَفِي رِوَايَةٍ: الرُّؤيَا الحَسَنَةُ - مِنَ اللهِ، وَالْحُلْمُ مِنَ الشَّيْطَانِ، فَمَنْ رَأَى شَيْئاً يَكْرَهُهُ فَلْيَنْفُثْ عَنْ شِمَالِهِ ثَلَاثاً، وَلْيَتَعَوَّذْ مِنَ الشَّيْطَانِ؛ فَإنَّهَا لَا تَضُرُّهُ». مُتَّفَقٌ عَلَيهِ [خ 6995، م 2261].
«النَّفثُ» نَفْخٌ لَطِيفٌ لَا رِيقَ مَعَهُ.
856. Жобир розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам шундай дедилар: «Бирортангиз тушида ёмон кўрадиган нарсасини кўрса, чап томонига уч марта суфлаб, шайтондан уч марта Аллоҳдан паноҳ сўрасин-да, ётган томонидан бошқа ёнбошига ўгирилиб олсин».
Имом Муслим ривояти.
856 - وَعَنْ جَابِرٍ رَضِيَ اللهُ عَنْهُ، عَنْ رَسُولِ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيهِ وَسَلَّمَ قَالَ: «إِذَا رَأَى أَحَدُكُم الرُّؤْيَا يَكْرَهُهَا فَلْيَبْصُقْ عَنْ يَسَارِهِ ثَلَاثاً، وَلْيَسْتَعِذْ بِاللهِ مِنَ الشَّيْطَانِ ثَلَاثاً، وَلْيَتَحَوَّلْ عَنْ جَنْبِهِ الَّذِي كَانَ عَلَيهِ». رَوَاهُ مُسْلِمٌ [2262].
857. Абуласқаъ Восила ибн Асқаъ розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Кишининг ўз отасидан бошқа одамни отам, деб даъво қилиши ёки кўрмаган нарсасини кўзим билан кўрдим, деб даъво қилиши ёхуд Аллоҳнинг Расулига – соллаллоҳу алайҳи васаллам – у зот айтмаган гапни нисбат бериши энг улкан уйдирмалардандир», дедилар».
Имом Бухорий ривояти.
857 - وَعَنْ أَبِي الأَسْقَعِ وَاثِلَةِ بْنِ الأَسْقَعِ رَضِيَ اللهُ عَنْهُ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيهِ وَسَلَّمَ: «إنَّ مِنْ أَعْظَم ِالفِرَى أَنْ يَدَّعِيَ الرَّجُلُ إِلَى غَيْرِ أَبِيْهِ، أَوْ يُرِيَ عَيْنَهُ مَالَمْ تَرَ، أَوْ يَقُولَ عَلَى رَسُولِ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيهِ وَسَلَّمَ مَا لَمْ يَقُلْ». رَوَاهُ البُخَارِيُّ [3509].